بیماری دمانس که به آن زوال ذهن و مغز هم می‌گویند، به فرآیندی اطلاق می‌شود که مشخصه آن تخریب رو به پیشرفت شناختی در زمینه هوشیاری دست نخورده است.

دمانس به کارکرد هوشی پایین یا عقب ماندگی ذهنی اطلاق نمی‌شود؛ زیرا این حالت اختلالات رشدی و ثابتی هستند و نقایص شناختی در دمانس معرف افت نسبت به سطح قبلی کارکرد فرد است. نواقص شناختی در دمانس موجب تخریب چشمگیر در عملکرد شغلی و اجتماعی فرد می‌شود.

در حال حاضر ۴ نوع بیماری دمانس وجود دارد:

بیماری آلزایمر

دمانس اجسام لویی

دمانس عروقی

دمانس پیشانی گیجگاهی

برگشت پذیری احتمالی دمانس بستگی به اختلال زمینه‌ای و دسترسی به درمان موثر و استفاده از آن دارد. تقریبا ۱۵ درصد افراد دچار دمانس، بیماری‌های برگشت‌پذیر دارند، به شرط این که قبل از پیدایش آسیب‌های برگشت ناپذیر، درمان شروع شود.

شیوع بیماری دمانس

با پیر شدن جمعیت شیوع دمانس رو به افزایش است. شیوع دمانس متوسط تا شدید در جمعیت عمومی بالای ۶۵ سال حدود ۵ درصد، در افراد بالای ۸۵ سال ۲۰ تا ۴۰ درصد و در مراجعین سرپایی طب عمومی ۱۵ تا ۲۰ درصد و در مراکز نگهداری مزمن ۵۰ درصد است.

شایع‌ترین نوع دمانس

شایع‌ترین نوع دمانس، نوع آلزایمر است و ۵۰ تا ۶۰ درصد کل بیماران دچار دمانس مبتلا به بیماری فراموشی یا آلزایمر هستند.

میزان شیوع آن در مردان ۶۵ سال به بالا ۰.۶ درصد و در زنان همین گروه سنی ۰.۸ درصد است. در سن ۹۰ سالگی میزان شیوع این بیماری  ۲۱ درصد است. بیماران مبتلا به آلزایمر بیش از ۵۰ درصد تخت های آسایشگاه های سالمندان را اشغال میکنند. طبق پیش‌بینی‌های به عمل آمده تا سال ۲۰۵۰ ، ۱۴ میلیون نفر از آمریکائیان دچار بیماری آلزایمر خواهند بود و بیش از ۱۸ میلیون نفر بیماری دمانس خواهند داشت.

دمانس از نوع آلزایمر (فراموشی)

به این نوع دمانس فراموشی و دمانس پیری نیز گفته می‌شود که نخستین بار توسط آلواس آلزایمر تعریف شد. این اختلال گر چه علتی نامشخص دارد ولی برخی علل را برای آن در نظر گرفته‌اند که عبارتند از:

عوامل ژنتیک در آلزایمر

هر چند علت آلزایمر ناشناخته مانده است، پیشرفت‌هایی در فهم پایه‌های ملکولی رسوبات آمیلوئید که شاخص نوروپاتولوژی اختلال است حاصل می‌شود. برخی مطالعات نشان داده که تا ۴۰ درصد بیماران فراموشی سابقه خانوادگی دمانس از نوع آلزایمر دارند. بنابراین فرض بر این است که عوامل ژنتیک حداقل در برخی موارد در پیدایش اختلال نقش دارد.

یافته های میکروسکوپ های کلاسیک برای آلزایمر عبارتند از:

وجود پلاک های پیری، از بین رفتن نورون ها بخصوص در قشر مخ و هیپوکامپ

از بین رفتن سیناپس ها ( شاید تا ۵۰ در صد در قشر مخ)

وجود کلاف‌های نوروفیبریلر که علت وجود آلزایمر را تشریح می‌کند

درحال حاضر تمامی علت‌های پیدایش بیماری فراموشی، علت‌های زیستی تلقی شده است. ساختار کلی مغز یا صدمه به مغز توسط عوامل بیرونی و درونی و تحلیل رفتن کارکردهای مغز در سنین بالا موجب بروز این بیماری می‌شود.

تفاوت بیماری دمانس با آلزایمر

افرادی که دچار زوال عقل می‌شوند و شناخت آن‌ها رو به تخریب است دچار دمانس می‌شوند. یکی از انواع دمانس‌ها، دمانس آلزایمر است. به این ترتیب آلزایمر یکی از زیر شاخه‌های دمانس است.

تفاوت دیگر این است که آلزایمر یک بیماری برگشت پذیر و درمان شدنی نیست. برخی اشکال زوال عقل مانند یک اثر متقابل دارو یا کمبود ویتامین، در واقع قابل بازگشت و یا موقتی هستند.

هنگامی که علت زوال عقل پیدا شود، درمان و مشاوره مناسب می‌تواند آغاز شود تا زمانی که تشخیص درست انجام شود. بهترین روش برای زوال عقل ارتباط، تعامل و مراقبت از عشق است.

در چه مرحله‌ای از آلزایمر هستیم؟ (شناخت مراحل آلزایمر)

فراموش کردن گاه و بی‌گاه موضوعات

گم کردن وسایلی مانند کلید، عینک، وسایل

فراموش کردن اسامی یا عناوین برخی چیز ها مانند فیلم ها، کتاب ها

مقداری کاهش در توانایی به خاطر آوردن کلمات هنگام صحبت کردن

حواس پرت بودن یا گیج بودن درباره جزئیات

فاصله انداختن بین موضوعات، مانند قرار ملاقات‌ها

مرحله اولیه بیماری فراموشی:

از دست دادن حافظه کوتاه مدت

از دست دادن توانایی حفظ کردن اطلاعاتی که به تازگی آموخته شده است

فراموش کردن موضوعات و ناتوانی در یادآوری آن‌ها، مانند نام یک دوست صمیمی یا یک عضو خانواده

عملکرد طبیعی در خانه با اندکی سردرگمی ذهنی، داشتن مشکلاتی در محل کار یا موقعیت های اجتماعی

نشانه‌ها ممکن است برای همه محسوس نباشد ولی برای همسر یا خویشاوندان نزدیک محسوس باشند

مرحله میانی بیماری آلزایمر:

از دست دادن حافظه کوتاه مدت عمیق می‌شود، ممکن است فرد گفت‌و‌گوها یا اسم خیابانی که در آن زندگی می‌کند، نام افراد عزیز یا چگونگی رانندگی کردن را فراموش کند.

سردرگمی ذهنی عمیق می‌شود و فرد نمی‌تواند به صورت منطقی فکر کند

از دست دادن خود آگاهی

دوستان و خانواده متوجه لغزش‌های حافظه میشوند

ممکن است تشخیص موقعیت را از دست بدهد و نداند شما کجا هستید

ناتوانی در انجام دادن حتی حساب ساده

ممکن است پرخاشگر یا منفعل شوند

فرد ممکن است دچار افسردگی و اختلالات خواب و همچنین مشکل در به خواب رفتن شود

مرحله آخر آلزایمر:

اختلال شناختی شدید و از دست دادن حافظه کوتاه مدت

اختلال در گفتار و آشفته‌گویی

ممکن است گفت و گوها را بارها تکرار کند

ممکن است اسامی همسر، فرزندان ، یا مراقبت‌کنندگان یا این که چه روز یا چه ماهی است را نداند

توانایی استدلال و قضاوت بسیار ضعیف می‌شود

بی‌توجهی به بهداشت شخصی

تغییرات شخصیت، ممکن است بسیار بددهن، مضطرب، سراسیمه، هذیانی و حتی پارانوئید شود

ممکن است برای فعالیت های زندگی روزمره به کمک زیاد نیاز داشته باشد

درمان آلزایمر

درمان آلزایمر

بدیهی است که هدف پژوهش در باب آلزایمر برای یافتن درمان موثر این بیماری است. درحال حاضر پزشکان به دنبال برخی داروها هستند تا آثار این بیماری شناختی را کاهش و از بین ببرند که به برخی از آنان اشاره می‌کنیم.

داروهای آلزایمر

Memantine) Namenda) :برای درمان نشانه‌های متوسط یا شدید بیماری آلزایمر تجویز می‌شود که دارای عوارضی چون سرگیجه، سردرد و یبوست است.

Galantamine) Razadyne): برای کاهش نشانه‌های خفیف تا متوسط این بیماری تجویز می‌شود که دارای عوارضی قبیل تهوع، استفراغ، اسهال، کاهش وزن و کاهش اشتها است.

Rivastigmine) Exelon): بافت هدف مغز است که برای درمان برخی نشانه‌های خفیف استفاده میشود. عوارضی مانند گالانتامین دارد و در برخی موارد ضعف عضلانی مشاهده شده است.

Donepezil) Aricept): برای درمان نشانه‌های خفیف تا متوسط و متوسط تا شدید آلزایمر تجویز می‌شود که دارای عوارضی مثل تهوع، استفراغ و اسهال است.

متاسفانه منافع داروهای کنونی برای درمان نشانه‌های بیماری فراموشی، کوتاه مدت است و برخی از آنان به مدت ۱۲ هفته تاثیر مثبت دارد.

بعد روانشناسی بیماری دمانس عقل

با توجه به این که برای مداوای بیماری آلزایمر هیچ درمان پزشکی وجود ندارد، روانشناسان رفتاری راهبردهایی را برای به حداکثر رساندن عملکرد افراد مبتلا به این بیماری ابداع کردند. آن‌ها روی مراقبت کنندگان (که معمولا اعضای خانواده بیمار هستند) که عمدتا مسئول مراقبت از فرد مبتلا هستند ،تمرکز می‌کنند.

مراقبت‌کنندگان اغلب عوارض نامطلوب فشارهای مداومی که به آن‌ها وارد می‌شوند، تحمل می‌کنند که ما آن را “بار مراقبت کننده” می‌نامیم. با این حال می‌توانیم راهبردهای رفتاری را به مراقبت‌کنندگان بیاموزیم که به استقلال بیمار کمک می‌کند و رفتارهای ناراحت‌کننده او را کاهش می‌دهند.

دیگر عوامل موثر در کمک به بهبود بیماری آلزایمر، کمک و یاری رساندن به مراقبت کننده بیمار است. برای کمک به مراقبت کننده می‌توان به توصیه‌های زیر دقت کرد.

چگونه به یک مراقب بیماری آلزایمر کمک کنیم؟

اگر یکی از دوستان یا اعضای خانواده در حال مراقبت از کسی که دچار بیماری دمانس عقل است باشد، مهم است که بتوانیم تمام سعی خود را برای کمک و پشتیبانی او انجام دهیم.

صبر نکنید تا از شما درخواست کمک بشود؛ زیرا بسیاری از مراقبین برایشان سخت است تا از کسی کمک بگیرند. به همین دلیل خودتان داوطلبانه به آنان کمک کنید.

پیشنهاداتی مثل “من فردا بعد از ظهر وقتم خالی است و می‌توانم کمکتان کنم” یا “در وقت استراحتم می‌توانم در کنار بیمار شما باشم” یا “چه مواد غذایی احتیاج دارید تا من از فروشگاه برایتان بگیرم؟” استفاده و عمل کنید تا مراقبان وقت استراحت بیشتری داشته باشند و دوباره خود را ریکاوری کنند.

مراقبان مستعد جدا شدن از دوستان و خانواده هستند. با قرار ملاقات گذاشتن با آن ها و روحیه دادن به مراقبان کمک کنید.

شنونده خوبی باشید تا مراقب از سرخوردگی‌های خود برای شما بگوید. به نگرانی‌ها و استرس‌های او گوش دهید و او را قضاوت نکنید.

سپاسگذاری از او و فداکاری‌های او باعث می‌شود مراقب، محترم و یک نعمت شمرده شود. او را تشویق کنید تا به این کار ادامه دهد.

منبع: زیمد