با افزایش سن و قدم گذاشتن در سن سالمندی، عملکرد صحیح اعضا بدن با اختلال روبرو میشود. به طوری که فرد مثل سابق نمیتواند به فعالیت خود ادامه دهد. در نتیجه این اتفاق، بدن مستعد بروز ناراحتی و بیماری های فراوانی میشود که خاطر سالمندان را مکدر می‌کند. اسپاسم یا گرفتگی عضلات در سالمندان (Muscle cramp) گفته میشود یکی از مشکلات شایع بین تمام سالمندان است.
با گذشت زمان و بالا رفتن سن، به دلیل کاهش تحرک و فعالیت های بدنی در سالمندان، بدن انعطاف خود را از دست داده و ماهیچه‌ها توان و قدرت همیشگی را ندارند. به انقباض ناگهانی و بدون اراده ماهیچه ها، اسپاسم یا گرفتگی عضلات گفته میشود. گرفتگی عضله خطرناک نیست، اما سالمند در حین گرفتگی احساس ناراحتی و درد خواهد داشت و نمیتواند از عضله خود استفاده کند.
گرفتگی ماهیچه یا عضلات در سالمندان رایج است و شما به عنوان پرستار سالمند و مراقب او، باید روش های کاهش درد، پیشگیری از بروز گرفتگی عضلات را بشناسید و بدانید هنگام وقوع چنین مشکلی چگونه باید با آن برخورد کرد که سالمند کمترین میزان درد را احساس کند.
دلیل بروز اسپاسم عضلانی
اسپاسم یک مسئله رایج است. اما با اقداماتی میتوان از بروز آن جلوگیری کرد یا از شدت درد سالمند را کم کرد.
یکی از دلایل بروز اسپاسم، کم آبی در بدن سالمند است. بدن خشک و کم آب بیشتر دچار گرفتگی عضلات میشود. برای کاهش تعداد دفعات بروز اسپاسم پیشنهاد شده که سالمند در طول روز به مقدار کافی آب یا مایعات بنوشد تا بدن دچار کم آبی نشود.
بدنی که تحرک کمی دارد، ورزش ندارد و ساعات طولانی در یک موقعیت ثابت نشسته و سکون داشته باشد بیشتر دچار اسپاسم میشود. از این رو، پیشنهاد شده که سالمند در طول روز از ورزش های سبک بهره ببرد. حرکات کششی و پیاده روی سبک میتواند در این زمینه کمک شایانی کند. اگر سالمند نمیتواند تعادل خود را هنگام قدم زدن و پیاده روی حفظ کند، پیشنهاد میشود از عصا یا واکر استفاده کند. اما لازم است حتما در طول روز فعالیت بدنی داشته باشد.
همانطور که بی تحرکی در سالمند میتواند عامل اسپاسم عضلات باشد، ورزش سنگین و طولانی مدت هم میتواند عاملی برای گرفتگی عضلات به شمار آید. اگر در انجام حرکات ورزشی مبتدی هستید بهتر است از ورزش سبک و با زمان کم استفاده کنید و به مرور بر شدت و مدت آن اضافه کنید.
بزرگترین عامل در اسپاسم عضلانی، تحلیل ماهیچه و قدرت و حجم آن است. در کنار ورزش و تمرینات کششی توصیه میشود شخص سالمند از غذاهای حاوی پروتئین استفاده کند. رژیم سرشار از پروتئین به روند تقویت و ساخت عضلات سرعت می‌بخشد. تخم مرغ، سینه مرغ، ماهی، گوشت قرمز و لبنیات میتواند منبع غذایی خوبی برای دریافت پروتئین باشد.
در مورد اسپاسم یا گرفتگی عضلات پا و زانو، باید به عواملی مانند ایستادن طولانی و اضافه وزن اشاره کرد.
روش های درمانی گرفتگی عضلات
زمانیکه برای مدت طولانی روی پاهای خود می‌ایستید کمر، شانه و زانو خسته میشود و دچار اسپاسم عضلانی خواهد شد. اگر مجبور هستید برای ساعات طولانی در یک موقعیت خاص قرار بگیرید یا روی پای خود بایستید پیشنهاد می‌کنیم در فواصل زمانی کوتاه، کمی به بدن خود استراحت دهید و موقعیت قرارگیری بدن را تغییر دهید.
۱۲ توصیه پزشکی درمان زانو درد در سالمندان [فیلم آموزشی]
اگر بدن شما دچار اضافه ورن باشد، زانوها مجبور به تحمل بار اضافه هستند. این بار اضافه موجب بروز پادرد یا گرفتگی در ناحیه ساق پا، پشت پا و زانو میشود. تغذیه سالم و سبک، ورزش های سبک و روزانه و سبک غذایی صحیح میتواند در کاهش وزن و کنترل آن بسیار تاثیرگذار باشد.
در برخی از موارد سالمند قادر به تحرک نیست و مجبور است برای طولانی مدت در یک موقعیت خاص قرار گیرد. مثلا باید حتما در حالت درازکش بماند، روی یک صندلی بنشیند. در این شرایط حتی راه رفتنی در کار نیست و باید با کمک ویلچر حرکت کند. این موارد احتمالا بیشتر زمانی اتفاق میفتد که سالمند یک جراحی انجام داده و نیاز به استراحت دارد.
ممکن است سالمند دچار یک بیماری خاصی شده که مجبور به ماندن در حالت خوابیده یا نشسته شده است. در چنین مواردی گرفتگی عضلات بیشتر اتفاق میفتد. شما به عنوان پرستار آگاه سالمند، باید شخص سالمند را کمی از حالت سکون خارج کنید. مثلا اگر طولانی مدت به صورت طاق‌باز خوابیده بوده، او را به پهلو بخوابانید و کمی تغییر وضعیت ایجاد کنید. در اینگونه موارد، ماساژ دادن دست و پا میتواند در کاهش دردهای اسپاسم یا دردهای عضلانی بسیار موثر باشد.
درمان اسپاسم عضلانی
زمانیکه اسپاسم اتفاق افتاد، میتوان از روش های دارویی برای کاهش درد و تسریع در بهبود گرفتگی استفاده کنید. کمبود ویتامین و املاح معدنی مانند منیزیم، کلسیم و پتاسیم عاملی برای بروز اسپاسم است. در نتیجه هنگام بروز گرفتگی عضلات میتوانید این مواد معدنی را یا به صورت خوراکی یا دارویی استفاده کنید. خوراکی هایی مانند موز، پسته، سویا، بادام زمینی و سبزیجات سرشار این مواد و املاح معدنی است. گنجاندن این مواد در برنامه غذایی و رژیم تغذیه میتواند در کاهش دردهای اسپاسمی بسیار تاثیرگذار باشد.
برای کاهش میزان درد و تسریع در بهبود گرفتگی عضلات، میتوانید از دوش آب گرم یا کیسه آب گرم استفاده کنید. کیسه آب گرم یا یک حوله داغ را در محل گرفتگی قرار دهید تا گرمای موجود باعث شل شدن عضله شود. سپس با کمک ماساژ به آرامی، عضله زودتر به حالت قبل برمی‌گردد.
اگر سالمند شما جزو افرادی است که اسپاسم عضلانی را زیاد تجربه می‌کند، سعی کنید رژیم غذایی او را کمی تغییر دهید. با مصرف برخی از ویتامین ها و مواد خوراکی، تعداد دفعاتی که اسپاسم در سالمند ایجاد میشود را میتوان کاهش داد. مواد غذایی مانند: سیب زمینی (به صورت آب‌پز بیشتر توصیه میشود)، مغزها و آجیل ها، چای بابونه به همراه عسل، لبنیات مانند شیر، ماست و کشک (به دلیل دارا بودن کلسیم فراوان)، سبزیجات و میوه هایی مانند موز (به دلیل غنی بودن از پتاسیم) میتواند در کاهش اسپاسم عضله سالمند موثر باشند.
پیشگیری از گرفتگی عضلات با کمک پرستار
سالمند شما نیاز به توجه و مراقبت ویژه دارد. اسپاسم یا درد عضلانی با اینکه ضرری ندارد و خطری را به وجود نمی‌آورد، ولی درد آن میتواند سالمند را به شدت ناراحت و خاطر او را مکدر کند. زمانیکه از مراقبت و توجه به سالمند صحبت میشود منظورمان توجه به تمام قسمتها و جنبه های سلامتی اوست.
اسپاسم یکی از مشکلات شایعی است که ممکن است سالمند در طول روز چندین مرتبه آن را تجربه کند. اما باتوجه به عواملی که مطرح شد و به کارگیری اقدامات مطرح شده میتوان در کاهش و بهبود اسپام موثر بود. اگر شما فردی هستید که وظیفه مراقبت از سالمند را برعهده دارید حتما به تمام نکات دقت و آن‌ها را فراهم کنید. اما اگر در خانه شخص خاصی وظیفه نگهداری و مراقبت از سالمند را برعهده ندارد، میتوانید از یک پرستار آگاه و با تجربه برای مراقبت از سالمند کمک بگیرید. وجود پرستار آشنا به مسائل پزشکی میتواند در رفتارها و عادات شما و سالمندتان بسیار تاثیرگذار باشد و مشکلات رایج در بین سالمندان را در مورد شما کاهش دهد.
منبع:زیمد