«دمانسیا» یا «زوال عقل» نوعی از تحلیل توانایی‌های شناختی است که شایع‌ترین نوع آن بیماری آلزایمر است. تا به امروز علت بروز این بیماری به خوبی شناخته نشده است و به تبع آن، درمان قطعی نیز برایش پیدا نکرده‌اند. در این میان یکی از راهکارهایی که توسط متخصصان پیشنهاد می‌شود، یادگیری یک زبان خارجی است که تاثیری مستقیم در به تعویق انداختن زوال عقل دارد.
اما آیا می‌توان از زوال عقل جلوگیری کرد؟ برای فهم این مطلب باید مغز را با ماهیچه قیاس کنید. بسیار شنیده‌ایم که باید مغزمان را ورزش دهیم، و یا اینکه هر کسی نیازمند تمرینات مغزی است. آیا این بدان معناست که مغز مانند یک ماهیچه نیازمند تمرین است؟ پاسخ هم بله است و هم خیر. مغز هم مانند ماهیچه نیازمند فعالیت و استراحت است. این در حالی است که سلولهای ماهیچه‌ای عمری کوتاه و شاید چند روزه دارند، دولی عمر سلولهای مغزی تا آخر زندگی فرد است. این یعنی با مرگ یک سلول مغزی، هیچ سلولی جایگزین آن نخواهد شد.
با این وصف، ورزش مغز چه مفهومی دارد؟ این روزها نرم‌افزارهای رایانه‌ای و یا تلفن همراه را می‌بینیم که مدعی «ورزش مغز» شما هستند؛ اما متخصصان نمی‌توانند به قطعیت بر تاثیر گذاری آنها صحه بگذارند. آنها می‌گویند چنین نرم‌افزارهایی تنها بخشی از عملکرد مغز را بهبود می‌بخشند و توان تمرین دادن به تمام آن را ندارند.
به عبارت دیگر، حل تعدادی پازل و معما تنها توانایی‌های ادراکی شما را بالا می‌برد، ولی تاثیری بر مهارت‌های تشخیصی شما نخواهند داشت.
بهترین شاهد بر این مدعا، تحقیق بر روی افرادی است که دو زبان را همزمان بلدند. چنین افرادی در دنیا بسیارند. افرادی که در خانه به یک زبان و در جامعه به زبانی دیگر سخن می‌گویند. اگر این دوزبانه‌ها را در معرض آزمایش روانشناسی استروپ (Stroop Test) قرار دهیم نتیجه جالب خواهد بود. در این آزمایش مثلا نام یک رنگ به زبان دیگر نوشته شده اما فونت آن به رنگ دیگری است. مثلا برای یک ایرانی آشنا به زبان انگلیسی کلمه RED را بنویسیم، اما آن را با رنگ سبز نشان دهیم و بخواهیم که فرد با دیدن نام آن رنگ، ترجه سریعش را به فارسی بگوید، که تا حدی دشوار خواهد شد. شما می‌توانید با جستجوی کلمه Stroop Test در اینترنت، خودتان این آزمایش را به سادگی انجام داده و از نتایج آن شگفت‌زده شوید.
افراد دوزبانه در آزمایش فوق نسبت به افراد یک زبانه، با طول زمان بیشتری عمل می‌کنند. یعنی آنها برای ادای کلمات به زبان دیگر، ابتدا باید زبان مادری خود را در این آزمایش مهار کنند. دکتر الن بیابیستوک، در آزمایشی که در کلینیک حافظه تورنتوی کانادا به انجام رسانید، ۱۸۴ نفر را با کمک همکارنش مورد آزمایش استروپ قرار داد. آغاز زوال عقل در نمونه‌های مورد آزمایش، در میان تک زبانه‌ها ۷۱٫۴ سال و در دوزبانه‌ها ۷۵٫۵ سال بود. حاصل اگرچه کمی بیش از ۴ سال است، اما در کلیت قضیه می‌تواند روشنگر بسیاری از مسائل باشد.
در یک مطالعه مشابه در هندوستان، دوزبانه‌ها هم علائم زوال عقل را ۴٫۵ سال دیرتر نشان دادند. البته دکتر بیابیستوک معتقد است که جنسیت وشغل هم در تعیین نتایج این آزمایش می‌تواند دخیل باشد.
محققان می‌گویند یکی از عوامل تاثیرگذار مهم در این زمینه، تعاملات اجتماعی است. هرقدر این تعاملات بیشتر باشد، زمینه سوق داده شدن افراد سالمند به سمت زوال عقل و آلزایمر کمتر خواهد شد. البته این بدان معنا نیست که لزوما روابط اجتماعی مانع زوال عقل است، بلکه چنین افرادی می‌توانند دیرتر به این پدیده دچار شوند.
یادگیری یک زبان خارجی هم می‌تواند تاثیری مشابه در سالمند داشته باشد. یعنی با آموختن این زبان، افق‌های بازتری در برابر وی ایجاد شده و به مانند روابط اجتماعی، در اینجا هم می‌توان انتظار داشت که روند ابتلا به آلزایمر، کندتر شود.
“