با تغییر سبک زندگی و متاثر از شرایط اقتصادی و اجتماعی نوین که خانواده‌های گسترده شامل پدر، مادر، فرزندان، پدربزرگ و مادربزرگ را به خانواده‌های عمدتا متمرکز تبدیل کرده و موجب شده بسیاری از سالمندان ناگزیر از زندگی جداگانه شوند، مسئله نگهداری و رسیدگی به نیازهای خاص سالمندان، این روزها به مسئله‌ای جهانی در همه کشورها تبدیل شده است.
“مراقبت” اشکال متفاوتی دارد. بسیاری از ما هر روز به افراد مسن، دوستان بیمارمان یا افراد دچار ناتوانی های مختلف، کمک می‌کنیم اما با وجود اینکه به این افراد که دوستشان داریم کمک می‌کنیم، خودمان را به عنوان یک مراقب حرفه‌ای نمی‌بینیم. اگرچه خدمت‌رسانی به این افراد، عموما احساس خوبی برای ما ایجاد می‌کند، اما ممکن است خواسته‌ها و نیازهای متعدد آنان به مرور زمان، ما را خسته کند. از سوی دیگر افرادی هم که به هر دلیل، مسئولیت مراقبت از یک فرد سالمند یا بیمار مانند پدر یا مادر بیمار و ازکارفتاده، یا پدربزرگ و مادربزرگ سالخورده را تقبل کرده‌اند و می‌کوشند مسئولیت نگهداری و مراقبت از این افراد را در کنار برنامه‌های شلوغ کاری و مسئولیت‌های متعدد خانوادگی به خوبی ایفا کنند؛ ممکن است با کاهش استقامت، با احساس گناه و افسردگی مواجه شوند.
در این مطلب، ابتدا تلاش می‌کنیم با مسئولیت‌ها و انتظاراتی که از یک “مراقب غیرحرفه‌ای” وجود دارد، آشنا شویم و در ادامه به برخی از مهم‌ترین و شایع‌ترین مسائلی که این افراد در زندگی با آن مواجه می‌شوند، می‌پردازیم.
مراقبت، یک حرفه تخصصی
مراقبان چه کسانی هستند؟ پاسخ کوتاه این است که بیشتر افراد به نحوی به عنوان مراقب شناخته می‌شوند. مراقبان غیرحرفه‌ای شامل فرزند، نوه، خواهرزاده، همسر و دوستانی هستند که مسئولیت کامل یا بخشی از مسئولیت نگهداری از یک فرد نیازمند مراقبت و رسیدگی را تقبل کرده‌اند و دستمزدی از این بابت نمی‌گیرند. بیشتر این گروه از مراقبان از خانواده‌ها، دوستان و همسایگان افراد نیازمند کمک تشکیل می‌شوند که پولی دریافت نمی‌کنند.
مراقبان غیرحرفه‌ای مسئولیت‌های گسترده‌ای را مدیریت می‌کنند. مثلا ممکن است در خانواده و دوستان شما فردی وجود داشته باشد که:
– نیاز به کمک خاص مثلا برای خرید، آشپزی یا انجام کارهای خانه دارد
– برای لباس پوشیدن، دوش گرفتن یا دارو خوردن به کمک نیاز دارد
– برای انجام برخی اقدامات درمانی و توانبخشی مانند فیزیوتراپی، تزریق، بستن و بازکردن لوله‌های تغذیه یا سایر اقدامات درمانی به کمک نیاز دارد
– برای تنظیم قرارهای پزشکی و تامین دارو و تجهیزات درمانی نیازمند کمک است
– برای ارتباط با پزشکان و دیگر اعضای تیم درمانی در مورد فرآیند درمان، به کمک شما نیازمند است
– و …
در حجم کم، این مسئولیت‌ها قابل کنترل هستند. اما افزایش موارد و تعداد آن، می‌تواند به یک چالش جدی تبدیل شود. با وجود اینکه چالش‌ها ممکن است برای هر فردی متفاوت باشد اما در بسیاری از موارد دارای تشابه است که در این بخش به تعدادی از آنها اشاره و برخی تدابیری را که می‌توان برای کنترل آنها اتخاذ کرد، بیان می‌کنیم.
چالش‌ها و راه حل‌ها
استرس مراقبت می‌تواند شما را با طیف گسترده‌ای از مشکلات، از جمله افسردگی، اضطراب و در نهایت فرسودگی، مواجه و آسیب‌پذیر کند و هنگامی‌که به آن نقطه رسیدید، هم شما و هم فردی که از او مراقبت می‌کنید، رنج خواهید برد.
افرادی که مسئولیت مراقبت از یک فرد نیازمند کمک و نگهداری را بر عهده می‌گیرند، احتمال زیادی دارد که دچار مشکلات مالی نیز شوند، به این خاطرکه ساعات کاری آنها به خاطر مسئولیت مراقبت از یک فرد دیگر کم می‌شود و ممکن است بخشی از درآمد خود را نیز از دست دهند یا به خاطر پرداخت هزینه‌هایی که برای مراقبت به آن نیاز است، ممکن است تمام یا بخشی از پس‌اندازشان را از دست دهند.
وقتی کسی به کمک شما احتیاج دارد، آسان و بسیار محتمل است که خودتان و نیازهای خود را فراموش کنید. شما ممکن است غذا نخورید یا کمتر بخوابید یا کمتر ورزش کنید تا بتوانید زمان بیشتری را به مراقبت از عزیزان خود اختصاص دهید؛ در حالی‌که چنین اقداماتی عموما اثری متضاد دارد و شما زودتر خسته می‌شوید.
برای کمک به کسی، شما باید آنها و نیازهای متنوع و چندگانه آنان را درک کنید. اگر کسانی که شما از آنها مراقبت می‌کنید دچار اختلال ذهنی مثل آلزایمر باشند، این کار برای شما بسیار مشکل‌تر خواهد بود. حتی ممکن است احساس تنهایی کنید که این نیز قابل درک است. ممکن است یک لحظه خوب باشید و یک لحظه ناراحت که این کاملا طبیعی است، به یاد داشته باشید که شما ممکن است حتی تحت تاثیر مسائل و مشکلات فردی که از او مراقبت می‌کنید، نیز قرار گیرید؛ و چالشهای دیگری که ممکن است برای افراد گوناگون متفاوت باشد.
برای فائق آمدن بر این مشکلات، راه‌های مختلفی وجود دارد که در اینجا به چند مورد از آنها اشاره می‌کنیم:
– خود یا سرنوشت را سرزنش نکنید و سعی کنید این واقعیت را بپذیرید که این وظیفه را خودتان با آغوش باز انتخاب کردید و آن را در چارچوب توان و امکانات‌تان به نحو احسن انجام می‌دهید. به نقاط مثبت این کار فکر کنید؛ مثلا اینکه فائق آمدن شما بر این مشکلات، باعث قوی‌تر شدن شما در زندگی می‌شود.
– هر زمانی که احساس کردید حال خوشی ندارید، نفس عمیق بکشید و برای ۵ دقیقه به خودتان استراحت بدهید. حتی بهتر است اگر امکان دارد، از محیطی که در آن هستید خارج شوید و کمی با خودتان خلوت کنید.
– زمان خود را مدیریت کنید و از دیگران کمک بخواهید که بتوانید در کنار این مراقبت، شغل و درآمد خود را حفظ کنید تا از لحاظ مالی دچار مشکل نشوید.
– با دوستان و آشنایان خود درددل کنید و مسائل و مشکلات احتمالی را با آنها در میان بگذارید و از دیگران هم کمک بگیرید و سعی کنید تمام مسئولیت مراقبت از فرد نیازمند کمک را یک‌تنه به عهده نگیرید. به تعبیری قهرمان‌بازی در نیاورید و تلاش نکنید همه کارها را خودتان به تنهایی انجام دهید.
– مراقبت سلامتی خود باشید و مطمئن باشید که غذا و ویتامین کافی مصرف می‌کنید و زمانی را هم به خود و نیازهای خود اختصاص دهید.
برنامه دقیقی داشته باشید
برای اینکه بتوانید در کنار رسیدگی مطلوب به فرد نیازمند کمک، به خودتان و نیازهای خود نیز توجه کنید، نیازمند یک برنامه‌ریزی مناسب و دقیق هستید. نکات وتوصیه‌های زیر می‌تواند در این زمینه به شما کمک کند:
– تا آنجا که می‌توانید از وضعیت و شرایط جسمی و روحی و بیماری و نیازهای کسی که می‌خواهید از او مراقبت کنید، آگاهی داشته باشید.
– خانه کسی را که دوستش دارید و می‌خواهید از او مراقبت کنید، آماده کنید و چیزهایی را که به آنها بیشتر نیاز دارید، در دسترس‌ترین نقاط قرار دهید.
– اطلاعات تماس‌های ضروری مانند شماره تلفن پزشک و سایر اعضای کادر درمانی و مدارک بیماری فرد نیازمند مراقبت را سازماندهی کنید و در دسترس داشته باشید.
– از دیگران کمک بگیرید و وظایف را بین آنها تقسیم کنید.
در کنار این اقدامات، باید اولویت‌هایی را نیز در نظر گرفت:
– تبدیل شدن به یک مراقب، به معنای تجربه تغییرات زیادی در زندگی روزمره شماست. خبر خوب این است که شما می‌توانید نقش جدید خود را مدیریت کنید. شما فقط نیاز به برنامه‌ریزی و اولویت‌بندی کارها دارید. با این برنامه‌ریزی شما می‌توانید به راحتی از فرد مورد علاقه خود مراقبت کنید و در عین حال مدیریت نیازهای دیگر خود را نیز داشته باشید.
برای ارائه بهترین مراقبت‌های ممکن، بر روی ۵ زمینه مهم تمرکز داشته باشید:
آسایش: شرایط راحتی را برای خود و شخصی که از او مراقبت می‌کنید، فراهم کنید.
وعده‌های غذایی: رژیم غذایی مناسب و مرتبی برای خود و شخص مددجو داشته باشید.
بهداشت: شخص بیمار یا ناتوان را تمیز نگهدارید و از وسایل بهداشتی مناسب برای مراقبت از پوست آنها استفاده کنید.
فعالیت: هم خودتان و هم فردی که از او مراقبت می‌کنید، از فعالیت‌های ورزشی و هنری غافل نمانید. فردی که از او مراقبت می‌کنید و دوستش دارید را برای قدم زدن به پارک ببرید.
ایمنی خانه: ایمنی خانه را با توجه به شرایط کسی که از او مراقبت می‌کنید، فراهم کنید.
با انجام توصیه‌های فوق، احتمال زیادی وجود دارد که احساس خوبی که از کمک به فردی که دوستش دارید، در شما ایجاد می‌شود از بین نخواهد رفت.
منابع: www.caregiver.org ، www.tena.com.my ، www.helpguide.org
“